Czy kiedykolwiek podczas rozmowy kwalifikacyjnej, w której uczestniczyłaś padło pytanie, które zdecydowanie nie powinno mieć miejsca? Czy masz świadomość o jakie sprawy rekruter pytać nie powinien? Czy planowana ciąża, mąż i choroby to tematy, o których rzeczywiście musisz rozmawiać z potencjalnym pracodawcą? Jeśli nie, to jak odmówić mu odpowiedzi? Każde z tych niezwykle ważnych zagadnień poruszy dziś dla Was Ola Pawłowska, doświadczona konsultantka kariery. Zapraszam!
Przypomniała mi się historia p. Magdy, której ostatnio pomagaliśmy przygotować się do rekrutacji. Stanowisko, wydawało się być stworzone właśnie dla niej. Spełniała wszystkie wymagania, miała niezbędne doświadczenie i prezentowała wysoką motywację do rozwoju. Kiedy wszystko szło po jej myśli, nagle padło pytanie: Czy planuje Pani w najbliższym czasie zajść w ciążę?
Pani Magda była bardzo zaskoczona. W pierwszej chwili zupełnie nie wiedziała, co odpowiedzieć. Zapadła krępująca cisza, aż w końcu nasza klientka odpowiedziała, że póki co nie planuje zakładać rodziny. Po zakończonym spotkaniu p. Magda czuła niesmak. Zdecydowała, że nie będzie uczestniczyć w kolejnych etapach rekrutacji, a kiedy dostała zaproszenie na spotkanie z managerem, grzecznie odmówiła.
Czy rekruterka miała prawo zadać kandydatce tak osobiste pytanie? Czy ciąża lub plany związane z posiadaniem dzieci są podstawą do merytorycznej oceny kompetencji potencjalnej pracownicy? Co odpowiedzieć, jeśli podobne pytanie usłyszysz na rozmowie kwalifikacyjnej?
Podpowiem Ci, jak możesz zachować się w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej, jeśli rekruter zapyta o Twoje sprawy osobiste. Chcesz wiedzieć, jak odpowiadać na sztandarowe pytania na rozmowie rekrutacyjnej, by dostać pracę? Przeczytaj artykuł „Pytania na rozmowie kwalifikacyjnej – kompendium wiedzy” na interviewme.pl .
O co ma prawo zapytać pracodawca?
Polskie prawo chroni prywatność kandydatów podczas procesów rekrutacyjnych. Kwestie, o które rekruter może zapytać podczas rozmowy kwalifikacyjnej są regulowane odpowiednimi przepisami.
Dozwolone są pytania o dane osobowe (Twoje imię i nazwisko, adres zamieszkania, datę urodzenia), wykształcenie oraz doświadczenie zawodowe.
Zakazane są pytania, które dotyczą Twojej prywatności. Potencjalny pracodawca nie powinien domagać się odpowiedzi na pytania związane z Twoją płcią, orientacją seksualną, niepełnosprawnością, narodowością, rasą, religią, a także Twoim pochodzeniem etnicznym, przekonaniami politycznymi, czy przynależnością związkową.
Masz również prawo odmówić odpowiedzi na pytania, które związane są z:
- Twoją rodziną, stanem cywilnym, planami zamążpójścia lub założenia rodziny,
- Twoim zdrowiem i zdrowiem Twojej rodziny,
- miejscem zatrudnienia i pochodzeniem członków Twojej rodziny,
- kondycją finansową Twojej rodziny oraz jej stanem posiadania.
Twoją prywatność chroni nie tylko Kodeks Pracy, ale również Ustawa o Ochronie Danych Osobowych, Kodeks Cywilny i Konstytucja RP. Biorąc pod uwagę chroniące Cię prawo, rekruter może zapytać tylko o to, co merytorycznie związane jest z pracą na danym stanowisku. Powinnaś umieć opowiedzieć o umiejętnościach specjalistycznych związanych z Twoim zawodem, a także o kwalifikacjach i doświadczeniu zdobytym podczas rozwoju zawodowego.
Co zrobić, jeśli zadane przez rekrutera pytanie wykracza poza Twoje kompetencje zawodowe? Jak zachować się w takiej sytuacji?
Kiedy podczas rozmowy kwalifikacyjnej padają niestosowne pytania masz kilka możliwości:
- Grzecznie odpowiedz, że nie czujesz się zobowiązana udzielić odpowiedzi.
- Zapewnij rekrutera, że świetnie potrafisz oddzielać sferę prywatną od zawodowej.
- Odbij piłeczkę, pytając na ile jest to kwestia merytorycznie istotna na danym stanowisku.
- Zgrabnie obróć pytanie w żart.
Przeczytaj listę trudnych pytań, które mogą pojawić się na rozmowie i poznaj sugerowane odpowiedzi
Pytania o rodzinę
Czy ma Pani narzeczonego/męża? Czy planuje Pani w najbliższym czasie wstąpić w związek małżeński?
Jeżeli pracodawca na rozmowie naciska, abyś powiedziała, jaki jest Twój stan cywilny, czy planujesz w najbliższym czasie dzieci, albo jak pogodzisz pracę z obowiązkami domowymi, jest na to prosty sposób – grzecznie odpowiedz pytaniem na pytanie:
„Czy mój stan cywilny jest ważny z perspektywy obowiązków na stanowisku [nazwa stanowiska]?”
Zazwyczaj po takim subtelnym „odbiciu piłeczki” rekruter wycofa się z zadanego pytania, jeśli jednak będzie drążył, możesz odpowiedzieć np. tak:
„W pracy zawsze oddzielam sferę prywatną od sfery zawodowej. Moje plany osobiste nie będą mieć wpływu na efektywność i jakość wykonywanych przeze mnie obowiązków.”
Czy ma Pani dzieci? Czy jest Pani w ciąży lub planuje zajść w ciążę?
Właśnie takie pytanie zadano naszej klientce w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej. Odpowiedziała przecząco, jednak potem nie czuła się z tym dobrze. Przecież każdy ma prawo do posiadania i założenia rodziny. A zatem, jak odpowiedzieć na takie pytanie? Spróbuj np. tak:
„Pyta Pan/Pani o sprawy bardzo osobiste, które zawsze oddzielam od spraw zawodowych. Pracując dla Państwa firmy gwarantuję 100% zaangażowanie w wykonywane obowiązki. Zapewniam, że moje życie prywatne nigdy nie wpłynie na jakość mojej pracy.”
Jak zamierza Pani łączyć obowiązki rodzinne z pracą?
Możliwe, że zdecydujesz odpowiedzieć pracodawcy wprost na pytanie o posiadanie/planowanie dzieci. Jeśli będzie to odpowiedź twierdząca, rekruter może zapytać, jak połączysz obowiązki domowe z pracą. Co powiesz na taką propozycję?
„Jestem bardzo zorganizowaną i profesjonalną osobą. Potrafię skutecznie oddzielać pracę od obowiązków rodzinnych. Moi pracodawcy zawsze najbardziej cenili we mnie efektywność, jaką wykazywałam na stanowisku pracy.”
Możesz też dodać, że z Twojego punktu widzenia tylko pracownicy spełnieni i szczęśliwi są w stanie być produktywni i przynosić do pracy pozytywną energię.
Obejrzyj ten wykład na TED, aby przekonać się dlaczego pracodawcom powinno zależeć na tym, abyś czuła się komfortowo:
Pytania o sferę prywatną
Czy pochodzenie, religia, orientacja seksualna albo poglądy polityczne wpływają na jakość Twojej pracy? Zdecydowanie nie. Jeżeli pracodawca na rozmowie kwalifikacyjnej zadaje pytania wkraczające w prywatną sferę, nie musisz odpowiadać. Możesz zapewnić rekrutera, że poprzedni pracodawcy zawsze najwyżej oceniali Twoją wiedzę i kompetencje merytoryczne, które są Twoim zdaniem podstawą wydajnej pracy. A zatem, jak mogłoby to wyglądać?
Czy jest Pani osobą religijną? Jaka jest Pani orientacja płciowa? Jakie są Pani poglądy polityczne? Skąd Pani pochodzi?
„Zastanawiam się, jaki jest cel tego pytania. Mogę Pana/Panią zapewnić, że dotychczas w pracy byłam ceniona przede wszystkim za wiedzę i merytoryczne kompetencje. Mam państwu do zaoferowania swoje doświadczenie zawodowe i specjalistyczne umiejętności, które zamierzam efektywnie wykorzystywać do pracy na stanowisku [nazwa stanowiska].”
Po takiej odpowiedzi, rekruter powinien zrozumieć, że nie masz ochoty udzielać odpowiedzi na tego typu pytania. Jeśli dalej będzie pytać, nadal masz kilka wyjść. Jeśli zechcesz, możesz odpowiedzieć zgodnie z prawdą lub np. odmówić bezpośredniej odpowiedzi:
„Rozumiem, że chciałaby/chciałby Pan uzyskać konkretną odpowiedź, jednak nie czuję się zobowiązana do udzielania odpowiedzi na takie pytanie.”
Pamiętaj, że rasa, religia, orientacja i inne sfery prywatności nie mają wpływu na jakość i efektywność wykonywanej pracy. Jak się okazuje, wielu pracodawców potrafi docenić różnorodność kandydatów. Topowe firmy dbają o różnorodność swoich zespołów. Właśnie to pobudza kreatywność w pracy i sprawia, że każdy, niezależnie od poglądów, czuje się w firmie komfortowo.Najbardziej pożądani pracodawcy, jak Google czy Apple są popularni nie tylko ze względu na oferowane kandydatom wynagrodzenie. Według badań Antal Poland (http://antal.pl/images/Raport_NPP.pdf) 41% pracowników przy wyborze firmy kieruje się stylem zarządzania i kulturą organizacyjną w niej obowiązującą. Zastanów się, czy kultura pracy w firmie jest zgodna z Twoimi oczekiwaniami. Jeśli na rozmowie pada pytanie, które w Twoim odczuciu jest niestosowane, możliwe, że dana firma nie będzie dla Ciebie dobrym miejscem do rozwoju.
Pytania o zdrowie i finanse
Pracodawca/rekruter nie powinien również pytać np. o Twoje zdrowie, czy sytuację finansową. Choć od tej reguły są pewne wyjątki. W niektórych zawodach stan zdrowia może wpływać na jakość wykonywanej pracy. Pani pilot nie może cierpieć np. na cukrzycę, gdyż od jej niezawodności zależy życie załogi i pasażerów. Jeśli jednak szukasz pracy np. w biurze, a od Twojej sprawności nie zależy życie i zdrowie innych osób, masz prawo odmówić odpowiedzi na tego typu pytanie. W kwestiach finansów nie ma wyjątku od reguły. Na rozmowie kwalifikacyjnej temat pieniędzy powinien pojawić się tylko podczas negocjacji wynagrodzenia. Sytuacja finansowa Twoja i Twojej rodziny nie jest merytorycznym aspektem stanowiska, o które się ubiegasz.
Jak sprytnie uniknąć odpowiedzi na pytania z tego zakresu? Poniżej pytania, które nie powinny się pojawić i propozycja odpowiedzi:
- Jaka jest Pani sytuacja finansowa?
- Ile zarabia Pani mąż?
- Czy spłaca Pani kredyt?
- Czy jest Pani przewlekle chora?
- Czy ma Pani status osoby niepełnosprawnej?
W przypadku tych pytań reaguj podobnie, jak wcześniej:
„W jaki sposób to pytanie wiąże się z kompetencjami niezbędnymi do wykonywania pracy na stanowisku [nazwa stanowiska]?”
Możesz też obrócić pytanie w żart:
„Ach, dziękuję mam świetnie” lub „Miło, że Pan/Pani pyta, nasze finanse mają się świetnie”.
Jeśli na rozmowie kwalifikacyjnej pada niestosowne pytanie, zastanów się… Czy na pewno chcesz pracować w firmie, która nie respektuje Twojego prawa do prywatności?
Pamiętaj, że w procesie rekrutacyjnym nie chodzi tylko o to, by pracodawca wybrał właśnie Ciebie. Równie ważne jest to, czy Tobie odpowiadają kultura pracy i standardy obowiązujące w firmie. Najlepiej jeśli już na etapie wysyłania aplikacji zweryfikujesz, czy specyfika organizacji wpisuje się w Twoje oczekiwania. Sprawdź opinie innych pracowników na temat potencjalnego pracodawcy. Dopiero wtedy zdecyduj, czy warto aplikować na wybrane stanowisko. Jeśli na rozmowie padnie niestosowne pytanie, zachowaj się profesjonalnie, stosując zaproponowane przez nas odpowiedzi. A potem dobrze przemyśl, czy warto wiązać się z tym pracodawcą. Sposób prowadzenia rekrutacji mówi bardzo dużo o wewnętrznej kulturze organizacji, więc jeżeli na tym etapie czujesz, że coś wzbudza Twoje wątpliwości – uważaj!
Czy warto wytykać rekruterowi brak profesjonalizmu?
Kiedy padnie zakazane pytanie możesz zwrócić rekruterowi uwagę, że właśnie złamał prawo. Zastanów się jednak, czy z Twojej perspektywy jest to opłacalne. Możesz zachować się profesjonalnie i grzecznie powiedzieć, że nie czujesz się zobowiązana do odpowiedzi. Podkreśl, że takie informacje w Twoim odczuciu nie powinny wpływać na ocenę rekrutacji. Dzięki temu zyskasz pewność, że dobrze się zaprezentowałaś. Wciąż będziesz mieć wybór – podjąć współpracę z tego typu pracodawcą, czy szukać dalej. Lepiej mieć taki wybór, niż spalić za sobą mosty.
Które z tych pytań pojawiały się na Twoich rozmowach kwalifikacyjnych najczęściej? Jak radzisz sobie z pytaniami, które nie powinny padać z ust pracodawców? Wypowiedz się w komentarzu poniżej!
Aleksandra Pawłowska
Jestem psychologiem i konsultantką kariery w Interviewme. Pasjonuje mnie coaching oraz pomoc w budowaniu kariery. Po godzinach śpiewam i tańczę w zaciszu domowym. Odwiedź bloga InterviewMe i znajdź lepszą pracę.
***
O tym jak przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej przeczytacie tutaj.